Wat zijn antibacteriële medicijnen?
Antibacteriële medicijnen zijn geneesmiddelen die specifiek bacteriële infecties bestrijden door bacteriën te doden of hun groei te remmen. Deze medicijnen werken op verschillende manieren: sommige verstoren de celwand van bacteriën, andere blokkeren de eiwitsynthese of interfereren met het DNA van de bacterie.
Het is belangrijk om het verschil te begrijpen tussen antibiotica en andere antimicrobiële stoffen. Antibiotica zijn specifiek gericht tegen bacteriën, terwijl antivirale middelen virussen bestrijden en antischimmelmiddelen tegen schimmelinfecties werken. Antibacteriële medicijnen zijn daarom ineffectief tegen virale infecties zoals verkoudheid of griep.
Artsen schrijven antibacteriële medicijnen voor bij bewezen of sterk vermoede bacteriële infecties, zoals longontsteking, urineweginfecties, of huidinfecties. Het correct gebruik van deze medicijnen is cruciaal om resistentie te voorkomen. Dit betekent de volledige kuur afmaken, ook als u zich beter voelt, en nooit antibiotica delen met anderen of restanten bewaren voor later gebruik.
Verschillende soorten antibacteriële medicijnen
Penicillines
Penicillines behoren tot de meest voorgeschreven antibiotica in Nederland. Amoxicilline wordt vaak gebruikt voor luchtweginfecties en oorontstekingen, terwijl flucloxacilline effectief is tegen stafylokokkeninfecties. Deze medicijnen verstoren de celwandvorming van bacteriën.
Cefalosporines
Cefalexine en cefuroxim zijn voorbeelden van cefalosporines die werkzaam zijn tegen een breed spectrum bacteriën. Ze worden vaak voorgeschreven bij huid- en weke deleninfecties of als alternatief voor penicilline bij allergische reacties.
Overige belangrijke antibiotica
Nederlandse apotheken bieden verschillende andere antibacteriële medicijnen:
Macroliden zoals azitromycine en clarithromycine voor luchtweginfecties
Tetracyclinen zoals doxycycline voor acne en tekenbeten
Fluoroquinolonen zoals ciprofloxacine voor urineweginfecties
Trimethoprim/sulfamethoxazol voor specifieke infecties
Elk type antibioticum heeft zijn eigen werkingsmechanisme en toepassingsgebied. Uw arts of apotheker kan u adviseren over het meest geschikte medicijn voor uw specifieke situatie.
Veel voorkomende aandoeningen en behandeling
Antibacteriële medicijnen worden voorgeschreven voor verschillende soorten bacteriële infecties. Elke infectie vereist een specifieke benadering en het juiste type antibioticum voor een effectieve behandeling.
Luchtweginfecties
Bij bronchitis en longontsteking worden vaak amoxicilline of doxycycline voorgeschreven. Deze infecties van de luchtwegen kunnen ernstig zijn en vereisen meestal een kuur van 7-10 dagen. Symptomen zoals hoesten, koorts en ademhalingsmoeilijkheden moeten serieus genomen worden.
Urineweginfecties
Blaasontsteking en andere urineweginfecties worden meestal behandeld met nitrofurantoïne of trimethoprim. Vrouwen hebben een hoger risico op deze infecties. Een korte kuur van 3-5 dagen is vaak voldoende.
Huid- en weke delen infecties
Voor wondinfecties, cellulitis en abcessen worden flucloxacilline of amoxicilline-clavulaanzuur gebruikt. De behandelduur varieert van 5-10 dagen, afhankelijk van de ernst van de infectie.
Keel- en oorinfecties
Keelontsteking door streptokokken en middenoorontsteking worden behandeld met penicilline of amoxicilline. Deze infecties komen vooral bij kinderen voor en vereisen meestal een kuur van 7-10 dagen.
Maag-darminfecties
Ernstige darminfecties kunnen behandeld worden met ciprofloxacine of metronidazol, afhankelijk van de veroorzakende bacterie. Niet alle darmklachten vereisen antibiotica.
Juist gebruik van antibacteriële medicijnen
Het correct gebruiken van antibiotica is cruciaal voor een succesvolle behandeling en het voorkomen van resistentie. Volg altijd de instructies van uw arts of apotheker nauwkeurig op.
Belang van het afmaken van de kuur
Het is essentieel om de volledige antibioticakuur af te maken, zelfs als u zich beter voelt. Het voortijdig stoppen kan leiden tot terugkeer van de infectie en ontwikkeling van resistente bacteriën. Dit maakt toekomstige behandelingen moeilijker en minder effectief.
Dosering en tijdstippen
Neem antibiotica op regelmatige tijdstippen in om een constante concentratie in uw lichaam te behouden. De meeste antibiotica worden 2-3 keer per dag ingenomen. Stel een herinnering in op uw telefoon om doses niet te vergeten.
Vergeten dosis
Bij een vergeten dosis geldt de volgende regel:
Neem de gemiste dosis zo snel mogelijk in
Is het bijna tijd voor de volgende dosis? Sla de gemiste dosis dan over
Neem nooit een dubbele dosis
Raadpleeg bij twijfel uw apotheker
Interacties en bewaring
Sommige antibiotica kunnen interacties hebben met voedsel, alcohol of andere medicijnen. Bewaar antibiotica op kamertemperatuur, droog en buiten bereik van kinderen. Gebruik nooit overgebleven antibiotica voor een nieuwe infectie.
Bijwerkingen en voorzorgsmaatregelen
Veel voorkomende bijwerkingen
Antibacteriële middelen kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken. De meest voorkomende klachten zijn maag-darmklachten zoals misselijkheid, braken, diarree en buikpijn. Deze ontstaan doordat antibiotica niet alleen schadelijke bacteriën elimineren, maar ook de natuurlijke darmflora verstoren. Andere frequente bijwerkingen zijn hoofdpijn, duizeligheid en huiduitslag.
Allergische reacties
Sommige patiënten kunnen allergische reacties ontwikkelen op antibiotica. Symptomen variëren van milde huiduitslag tot ernstige anafylactische shock. Penicilline-allergie is een bekende vorm die levensbedreigende gevolgen kan hebben. Bij tekenen van allergie moet de medicatie onmiddellijk gestopt worden.
Specifieke patiëntengroepen
Zwangere en borstvoedende vrouwen moeten voorzichtig zijn met antibiotica gebruik. Bepaalde middelen kunnen schadelijk zijn voor de ontwikkeling van het ongeboren kind. Bij kinderen en ouderen zijn dosisaanpassingen vaak nodig vanwege verschillen in lichaamsgewicht en nierfunctie. Neem altijd contact op met uw arts of apotheker bij ongewenste effecten of vragen over veilig gebruik.
Antibioticaresistentie en verantwoord gebruik
Wat is antibioticaresistentie
Antibioticaresistentie ontstaat wanneer bacteriën zich aanpassen en niet meer reageren op antibacteriële behandeling. Deze resistente bacteriën kunnen infecties veroorzaken die moeilijk of zelfs onmogelijk te behandelen zijn. Dit fenomeen bedreigt de effectiviteit van moderne geneeskunde en maakt routine-ingrepen riskanter.
Ontstaan en gevolgen van resistentie
Resistentie ontwikkelt zich door overmatig en onjuist gebruik van antibiotica. Bacteriën die overleven na onvolledige behandeling kunnen mutaties doorgeven aan andere bacteriën. Voor de Nederlandse volksgezondheid betekent dit langere ziekenhuisopnames, hogere zorgkosten en verhoogde sterftecijfers bij bepaalde infecties.
Preventie van resistentie
Verantwoord gebruik is essentieel voor het behoud van werkzame antibiotica. Belangrijke principes zijn:
Voltooi altijd de voorgeschreven kuur, ook bij verbetering van klachten
Gebruik antibiotica alleen op voorschrift van een arts
Deel nooit antibiotica met anderen
Bewaar geen restanten voor later gebruik
Praktiseer goede handhygiëne ter voorkoming van infecties
De toekomst van antibacteriële behandeling hangt af van gezamenlijke inspanningen van patiënten, zorgverleners en beleidsmakers om resistentie tegen te gaan.
